AZS, alergie, infekcje – problem skóry, śluzówki czy jelit?

Nawracające infekcje, alergie, atopowe zapalenie skóry – co je łączy?

Prawdopodobnie towarzyszy im stan zapalny jelit.

Stan zapalny najczęściej kojarzy nam się z podwyższoną temperaturą, przeziębieniem, bólem stawów, mięśni czy zęba. Zazwyczaj daje jasne sygnały i łatwo nam zlokalizować jego źródło. Jednak jest takie miejsce w organizmie człowieka, w którym dopiero mocno zaawansowany stan zapalny da objaw bólowy – mowa o błonie śluzowej jelit. Kłujący, ostry ból w podbrzuszu pojawia się, kiedy przesuwająca się masa kałowa drażni owrzodzenia, uchyłki i polipy, które powstałe w wyniku stanu zapalnego. Stan zapalny nabłonka jelit na początku rozwija się niezauważony. Na tym etapie najczęściej nie daje objawów bólowych zlokalizowanych w podbrzuszu, ale wiąże się z innymi dolegliwościami,na przykład zmianami dermatologicznymi (w tym AZS), spadkiem odporności i nawracającymi infekcjami, różnego typu alergiami i nadwrażliwościami pokarmowymi. Pojawiają się dokuczliwe zmiany w obrębie wszystkich błon śluzowych. To silne powiązanie kondycji jelit i innych błon potocznie nazywamy „oś jelito-skóra”.

Proces pogłębiania się stanu zapalnego jelit i jego konsekwencje:

1. Pojawia się czynnik prowadzący do dysbiozy i zaburzenia szczelności jelit (zła dieta, stres, leki, wirusy, grzyby, alkohol, patogenne bakterie, reperfuzja);
2. Pogłębia się dysbioza jelit przy braku postępowania terapeutycznego;
3. Dochodzi do rozwinięcia się lokalnego stanu zapalnego w nabłonku jelita;
4. Wzmaga się stres oksydacyjny w komórkach otaczających tkankę zajętą stanem zapalnym;
5. Rozwija się uogólniona reakcja zapalna całej błony śluzowej jelit;
6. Rozszczelnia się bariera jelitowa umożliwiająca pasaż peptydów antygenowych;
7. Nasila się pasaż peptydów opioidowych;
8. Rozszczelniona bariera jelitowa umożliwia translokację bakterii i produktów ich metabolizmu z jelit do krwioobiegu;
9. Dochodzi do zaburzeń immunologicznych i obniżenia odporności o indywidualnym przebiegu, na który wpływają także czynniki genetyczne;
10. Postępuje dalsza degeneracja błony śluzowej jelit o podłożu zapalnym: powstają uchyłki, polipy, owrzodzenia;
11. Drastyczne zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego.

Stan zapalny jelit szybko rozprzestrzenia się na cały organizm. Jak go zdiagnozować i powstrzymać?

Stan zapalny jelit stanowi pewien problem diagnostyczny. Standardowo stosowane metody, takie jak sigmoidoskopia (endoskopia jelita grubego), badanie histopatologiczne i radiologiczne, są inwazyjne i uciążliwe dla pacjenta. Ich największym minusem jest jednak wykazywanie zaburzeń w stadium zaawansowanym. Dodatkowo, nie obrazują przyczyny powstania stanu zapalnego, w związku z czym otwierają drogę do leczenia głównie objawowego.

Na każdym etapie rozwoju stanu zapalnego jelit badać możemy markery biochemiczne. Wskaźniki te są niezwykle pomocne zarówno w określaniu stopnia stanu zapalnego, jak i jego podłoża. Stanowią specyficzne wskaźniki dla stanu zapalnego umiejscowionego w jelitach, w przeciwieństwie na przykład do CRP, który wskazuje na stan zapalny o niewiadomej lokalizacji. Do markerów jelitowych należą: kalprotektyna, laktoferyna, M2-PK, sekrecyjne IgA (wydzielniczne), beta defensyna 2, eozynofilowe białko X, zonulina.

O czym informują poszczególne markery jelitowe?

Kalprotektyna w kale – wskazuje na stan zapalny jelit, bez względu na przyczynę, ilościowo proporcjonalnie do zaawansowania stopnia zapalenia. Pozwala na nieinwazyjne wykrywania i monitorowanie przebiegu i terapii chorób zapalnych jelit. Ocenia się, że jest najlepszym pośrednim markerem oceniającym stan zapalny śluzówki i jego zmiany w czasie.

Przeciwciała sekrecyjne IgA (sIgA, wydzielnicze IgA) w kale – wydzielane są na wszystkich błonach śluzowych jako pierwsza linia obrony przed patogenami. Ich nadmiar wskazuje na nadwrażliwość immunologiczną (alergie, nietolerancje, autoagresja) aktywowaną przez patogenną florę bakteryjną i antygeny pokarmowe. Ich niedobór wiąże się z deficytem odporności śluzówkowej, objawiającym się nawracającymi infekcjami wszystkich błon śluzowych (także w jamie nosowo-gardłowej oraz błonach śluzowych narządów rozrodczych).

Beta-defensyna w kale – marker odpowiedzi immunologicznej na zaburzoną mikroflorę jelitową. Podniesiony poziom pośrednio świadczy o dysbiozie i przewlekłym stanie zapalnym. Natomiast obniżony poziom sugeruje niedobory obrony śluzówkowej.

Zonulina we krwi – marker szczelności bariery jelitowej. Podwyższony poziom świadczy o uszkodzeniu śluzówki i jej zwiększonej przepuszczalności, towarzyszącej chorobom autoimmunologicznym i nietolerancji pokarmowej. Pozwala na diagnozowanie i monitorowanie terapii jelita przesiąkliwego.

Alfa-1-antytrypsyna w kale– marker znacznego uszkodzenia ścian jelita cienkiego oraz zespołu jelitowej ucieczki białka i alergii na mleko krowie. Poziom wzrasta gwałtownie w przypadku stanu zapalnego. W normalnych warunkach nie stwierdza się jej obecności w kale.

Eozynofilowe białko X (EPX) w kale – marker reakcji zapalnej wywołanej przez bakterie lub pasożyty. Nieznaczny wzrost poziomu sugeruje podrażnienie błony jelitowej przez antygeny pokarmowe lub mikroorganizmy.  Wysoki poziom wskazuje infekcję pasożytniczą w jelicie, alergie lub nadwrażliwość IgG pokarmową.

M2-PK – marker nowotworowy. Podwyższony poziom wskazuje na początkowy rozwój polipów i gruczolaków jelita, natomiast wysoki poziom może wskazywać na raka jelita grubego. Dodatkowo stosowany do monitorowania chorób z grupy nieswoistych zapaleń jelita.

Laktoferyna – marker stanu zapalnego jelit wywołanego drobnoustrojami tj. wirusy, bakterie, grzyby, pasożyty.

Zmiany zapalne w jelitach mogą być objawem chorób organicznych przewodu pokarmowego (np. NZJ), nieorganicznych (np. jelito drażliwe) lub o podłożu immunologicznym (np. celiakia). Badanie markerów jelitowych pomaga w postawieniu diagnozy i wybraniu właściwego postępowania terapeutycznego.

Często zmiany skórne, szczególnie u niemowlaków, wskazują na niewłaściwe procesy toczące się w obrębie błony jelitowej i mikroflory. U dorosłych również zaleca się diagnostykę jelit w przypadku zmian skórnych atopowych i infekcji śluzówkowych np. przewlekłe zapalenia zatok, katar.

Badania markerów jelitowych, pomocnych w diagnostyce stanów zapalnych jelit, dostępne są teraz nawet bez wychodzenia z domu – sprawdź ofertę badań wysyłkowych.

Artykuł nie stanowi porady lekarskiej.