Ferrytyna – czym jest, na czym polega badanie i jak interpretować wyniki?

Jednym z białek, którego zadaniem jest utrzymanie poziomu żelaza w nieszkodliwej dla organizmu formie, jest ferrytyna. Związek ten pełni istotną funkcję we wszystkich organizmach żywych, a jego synteza jest ściśle regulowana zarówno na poziomie transkrypcji, jak i translacji DNA. Badanie ferrytyny wykonuje się najczęściej przy podejrzeniach anemii, ale nie tylko. Dowiedz się więcej na temat białka kompleksującego jony żelaza, w jaki sposób określa się jego stężenie oraz na czym dokładnie polega badanie. Zdrowy organizm człowieka nie jest w stanie prawidłowo funkcjonować bez odpowiedniej dawki żelaza. Jest to bez wątpienia jeden z najważniejszych pierwiastków mineralnych, który wspiera pracę układu immunologicznego, wpływa na działanie układu nerwowego, a także ułatwia pobieranie tlenu w płucach. Jego rola w prawidłowej pracy wielu narządów jest więc nieoceniona.

Dlaczego ferrytyna jest tak ważna dla naszego organizmu?

Ferrytyna jest białkiem, który w ludzkim organizmie pełni przede wszystkim funkcję magazynu żelaza. W największych ilościach występuje w wątrobie, śledzionie oraz w szpiku kostnym. Magazynując nadmiar żelaza, zabezpiecza organizm przed jego szkodliwym wpływem, a jednocześnie stanowi rezerwuar dla procesu powstawania i różnicowania erytrocytów. Istnieje wiele sposobów na zbadanie stężenia żelaza w organizmie. Najpopularniejsze metody polegają na zmierzeniu poziomu hemoglobiny lub ferrytyny. Jej poziom zawsze odpowiada poziomowi przechowywanego żelaza. Możliwa jest zatem sytuacja, w której poziom hemoglobiny jest w normie, ale stężenie ferrytyny jest zbyt niskie. Tak się dzieje np. przy długotrwałych brakach żelaza lub niedożywieniu, gdy poziom wszystkich innych białek znajdujących się w organizmie ulega zaniżeniu. Z drugiej strony jej nadmiar jest równoznaczny ze zbyt dużą ilością magazynowanego żelaza. Podsumowując, badanie krwi określające poziom ferrytyny to jeden z najlepszych sposobów na określenie niedoborów żelaza, o wiele dokładniejszy niż badanie laboratoryjne tego pierwiastka.

Ferrytyna – kiedy warto wykonać badanie?

Jak już wyżej zaznaczono, badanie ferrytyny zleca się, aby sprawdzić, jak dużo żelaza zostało zmagazynowane w organizmie. Bardzo często wykonuje się oznaczenie tego białka w panelu badań wspólnie ze stężeniem żelaza oraz całkowitą zdolnością wiązania żelaza w celu wykrycia lub oceny ciężkości niedoboru bądź nadmiaru żelaza. Oznaczenie ferrytyny może zostać zlecone, gdy w morfologii krwi obwodowej rozpoznano obniżone stężenie hemoglobiny oraz hematokrytu, w szczególności, jeśli krwinki czerwone są mniejsze i zawierają mniej hemoglobiny. Może to sugerować występowanie niedokrwistości z powodu niedoboru żelaza. Warto tutaj dodać, że w początkowej fazie niedobór żelaza u zdecydowanej większości osób przebiega bezobjawowo. Najczęstsze symptomy mogące świadczyć o rozwoju niedokrwistości spowodowane niedoborem tego pierwiastka to przewlekłe zmęczenie, osłabienie, zawroty i bóle głowy. Przy znacznym niedoborze żelaza u pacjenta może wystąpić zadyszka, drażliwość, senność i dzwonienie w uszach, natomiast w ciężkiej niedokrwistości do tych objawów mogą dołączyć bóle w klatce piersiowej oraz bóle nóg. Zweryfikowanie poziomu ferrytyny oraz dodatkowych wskaźników gospodarki żelazowej w organizmie zleca się także przy objawach wskazujących na hemochromatozę. Jest to choroba metaboliczna, której istotą jest nadmierne gromadzenie się żelaza w organizmie. Mogą o niej świadczyć takie objawy jak bóle stawów, brak energii, bóle brzucha, zmęczenie, osłabienie, zanik libido oraz zaburzenia pracy serca.

Jakie są wskazania do badania ferrytyny?

• Poszukiwanie przyczyn niedoboru żelaza,
• Diagnostyka nadmiaru żelaza w organizmie,
• Różnicowanie niedokrwistości,
• Kontrola u pacjentów przyjmujących suplementy diety z żelazem.

Jak się przygotować do oznaczenia ferrytyny we krwi?

W celu oznaczenia poziomu ferrytyny, czy tu u osoby dorosłej, czy u dziecka, konieczne jest uzyskanie od pacjenta próbki krwi. Pacjent powinien zgłosić się do punktu pobrań na czczo. Przed przystąpieniem do badania, wskazane jest wcześniejsze omówienie z lekarzem przyjmowanych leków oraz suplementów diety, ponieważ mogą one mieć wpływ na wynik badania. Krew jest pobierana zazwyczaj z żyły łokciowej, a następnie otrzymana próbka krwi jest przesyłana do specjalistycznego laboratorium analitycznego.

Czy istnieją przeciwwskazania do zbadania ferrytyny?

Do oznaczenia stężenia ferrytyny wystarcza pobranie niewielkiej ilości krwi, dlatego nie istnieją przeciwwskazania do przeprowadzenia tego badania. Czy badanie ferrytyny można wykonać wyłącznie w laboratorium? O skierowanie na badanie poziomu żelaza we krwi można poprosić lekarza rodzinnego. Istnieje jednak także możliwość zakupu laboratoryjnego badania diagnostycznego oceniającego poziom ferrytyny, które można wykonać bez wychodzenia z domu. Pozwala ono na określenie stężenia ferrytyny w próbce krwi. Badanie jest przeprowadzane w specjalistycznym laboratorium analityczno-bakteriologicznym na podstawie przesłanej próbki materiału biologicznego. Otrzymany wynik jest następnie przesyłany wiadomością elektroniczną lub listownie na wskazany w formularzu adres w terminie do 10 dni roboczych. Przed wykonaniem badania pacjentowi jest dostarczany specjalny zestaw pobraniowy zawierający wszystkie niezbędne narzędzia do pobrania wystarczającej ilości materiału. W jego skład wchodzi między innymi próbówka do pobrania krwi (jednorazowego użytku), zabezpieczony lancet umożliwiający przekłucie palca, gazik dezynfekcyjny oraz formularz zlecenia ze szczegółową instrukcją pobrania próbki.

Co oznacza niski i wysoki poziom ferrytyny?

Wartości referencyjne stężenia ferrytyny są zależne głównie od płci, ale znaczenie ma także wiek osoby badanej. Dla dorosłych norma tego białka kształtuje się na następujących poziomach:

• Od 10 do 200 μg/l w przypadku kobiet,
• Do 15 do 400 μg/l w przypadku mężczyzn.

Podwyższona lub wysoka ferrytyna wskazuje na nadmiar magazynowanego żelaza w organizmie, a więc świadczy o takich schorzeniach jak hemosyderoza, hemochromatoza lub niedokrwistość (hemolityczna, megaloblastyczna, aplastyczna). Zbyt wysokie stężenie może też wskazywać na toczący się w organizmie stan zapalny lub zakażenie (stężenie tego białka wzrasta w momencie inwazji drobnoustroju chorobotwórczego). Z kolei niska ferrytyna, a więc znajdująca się poniżej dolnej granicy normy, może być wywołana niedoborem żelaza we krwi.