Homocysteina – czym jest, na czym polega badanie i dlaczego jej nadmiar jest tak niebezpieczny?

O ile na temat cholesterolu wiemy bardzo dużo, gdyż od kilkunastu lat trąbi o nim cały świat, to wiedza na temat homocysteiny jest niemalże zerowa. Tymczasem, jak się okazuje, w wielu przypadkach występowanie zawałów serca jest związane nie z nadmiernym poziomem cholesterolu, ale właśnie homocysteiny. Czym jest ten organiczny związek chemiczny, jakie są wskazania do jego zbadania oraz jakie szkody może wyrządzić w naszym organizmie? Homocysteina to substancja zaliczana do aminokwasów siarkowych, które są następstwem spożywania białka. Dzięki niej możliwe są między innymi procesy regeneracyjne uszkodzonych tkanek, ale związek ten może też przyczyniać się do nasilenia procesów miażdżycowych.

Czym dokładnie jest homocysteina?

Homocysteina, jak już wyżej wspomniano, to aminokwas siarkowy powstający w organizmie człowieka. We krwi mona go znaleźć zwłaszcza wówczas, kiedy nasza dieta obfituje w dużą ilość pokarmów bogatych w białko. Ten organiczny związek chemiczny jest nam niezbędny do prawidłowej pracy organizmu, ale w nadmiarze może wyrządzić więcej szkód niż pożytku. Udowodniono, że podobnie jak cholesterol może poważnie uszkadzać naczynia krwionośne i wywoływać problemy zakrzepowe. To właśnie z tego względu jest określany mianem wroga dla naszego układu krążenia. Niestety wśród ludzi wiedza na temat homocysteiny jest wciąż bardzo nieduża. Trzeba jednak dodać, że dieta nie jest jedynym źródłem tego aminokwasu siarkowego. Homocysteina jest produkowana z innego aminokwasu, mianowicie z metioniny. Jedną z jej podstawowych funkcji jest zapewnienie grup metylowych do reakcji komórkowych. Kiedy metionina przekazuje grupę metylową na rzecz zachodzącej reakcji komórkowej, wówczas przekształca się w homocysteinę. Ta z kolei odbiera następną grupę metylową, najczęściej z kwasu foliowego lub z witamin z grupy B, aby móc zregenerować metioninę.

Ile wynosi norma homocysteiny?

Prawidłowe stężenie homocysteiny we krwi wynosi od 5 do 14 µmol/l. Podwyższony poziom, czyli hiperhomocysteinemia, dzieli się na postać:

• Łagodną (15–30 µmol/l),
• Umiarkowaną (30–100 µmol/l),
• Zaawansowaną (powyżej 100 µmol/l).

W sytuacji, gdy badanie homocysteiny w osoczu wskaże wynik powyżej 500 µmol/l, wówczas możemy mieć do czynienia z genetycznie uwarunkowanym schorzeniem – homocystynurią.

Dlaczego zbyt wysoka homocysteina jest niebezpieczna?

Homocysteina jest odpowiedzialna za modyfikację białek tworzących osocze krwi, głównie takich jak hemoglobina oraz albumina. W wyniku zachodzących procesów biochemicznych dochodzi do wytworzenia reaktywnych form tlenu i uszkodzenia śródbłonka, a także do upośledzenia funkcji rozkurczowej naczyń krwionośnych. W obecności homocysteiny nadmiernie namnażają się mięśnie gładkie w ścianach tętnic, a uszkodzenie śródbłonka prowadzi do stopniowego rozwoju miażdżycy. Dodatkowo zmiany w obrębie ścian naczyń powodują wzrost oporu obwodowego i rozwój nadciśnienia tętniczego. Homocysteina stanowi czynnik prozakrzepowy, gdyż przyczynia się do zaburzeń przepływu krwi. Jej nadmiar w osoczu sprzyja rozwojowi zakrzepicy żylnej oraz tętniczej. Wysoki poziom tego aminokwasu siarkowego zwiększa również ryzyko chorób Parkinsona i Alzheimera. Prowadzi do upośledzenia syntezy ważnych neuroprzekaźników takich jak serotonina, dopamina oraz noradrenalina. Udowodniono też, że nadmiar homocysteiny może przyczyniać się do powstawania zmian nowotworowych, w szczególności w obrębie układu trawiennego. Zbyt wysokie stężenie homocysteiny może ponadto mieć wpływ na przebieg ciąży. Wiąże się to z ryzykiem takich powikłań jak przedwczesny poród, rzucawka, zaburzenia krążenia łożyskowego oraz mała masa urodzeniowa dziecka.

Kto powinien wykonać badanie homocysteiny?

Polskie Towarzystwo Badań nad Miażdżycą wprowadziło zalecenia dotyczące przeprowadzania testów przesiewowych mających za zadanie oznaczenie poziomu homocysteiny we krwi. Badanie to powinno być wykonywane przede wszystkim u osób z:

• Rozpoznanym zawałem serca,
• Chorobą wieńcową,
• Miażdżycą,
• Zakrzepicą żylną,
• Przebytym udarem mózgu,
• Chorobami przewodu pokarmowego,
• Cukrzycą,
• Rozpoznanym zespołem metabolicznym,
• Hiperlipidemią.

Jak sprawdzić poziom zagrożenia homocysteiną?

Chcąc sprawdzić swój poziom zagrożenia homocysteiną, najprościej jest wykonać odpowiednie badanie krwi. W tym celu można udać się po skierowanie do swojego lekarza rodzinnego, ale to nie jedyna droga do tego, aby przekonać się, ile wynosi stężenie tego aminokwasu siarkowego w naszym organizmie. Inną możliwością jest nabycie laboratoryjnego badania diagnostycznego do wykonania w warunkach domowych. Tego typu badanie krwi pozwala na określenie stężenia homocysteiny bez konieczności wychodzenia z domu, a jego cena kształtuje się w granicach siedemdziesięciu-osiemdziesięciu złotych. Badanie jest wykonywane w specjalistycznym laboratorium analityczno-bakteriologicznym na podstawie dostarczonej próbki materiału biologicznego. Wynik jest przekazywany pacjentowi elektronicznie lub listownie na wskazany w formularzu adres. Przed przeprowadzeniem badania pacjent otrzymuje specjalny zestaw pobraniowy, zawierający wszelkie niezbędne narzędzia do pobrania odpowiedniej ilości materiału. Aby dowiedzieć się, na jakim poziomie kształtuje się homocysteina, wystarczy pobrać próbkę krwi przy pomocy dołączonego lancetu do przekłucia palca. Następnie zabezpieczony materiał należy odesłać w kopercie zwrotnej.

Co zyskam, wykonując badanie homocysteiny?

Decydując się na badanie krwi określające poziom homocysteiny, przede wszystkim:

• Dowiesz się, czy homocysteina może zagrozić Twojemu zdrowiu,
• Będziesz mógł w porę rozpocząć obniżanie homocysteiny dzięki odpowiednio dobranemu leczeniu, a tym samym obniżysz ryzyko wystąpienia zawału serca, miażdżycy i udaru mózgu,
• Będąc w ciąży, zminimalizujesz możliwość poronienia i powstania niebezpiecznych wad cewy nerwowej u płodu.

W jaki sposób można obniżyć homocysteinę?

Aby pozbyć się nadmiaru homocysteiny, wystarczy wprowadzenie do diety trzech witamin, do których należą:

• Witamina B9 (kwas foliowy),
• Witamina B6,
• Witamina B12.

Szczególnie niebezpieczny jest bardzo wysoki poziom homocysteiny, prowadzący do schorzenia o nazwie hiperhomocysteinemia. Choroba ta wymaga leczenia pod nadzorem lekarza. Doświadczenia kliniczne pokazują, że poziom tego aminokwasu na czczo maleje o około 40% po spożyciu doustnie ok. 650 gramów kwasu foliowego dziennie. Udowodniono, że większe przyjmowane porcje nie przynoszą pożądanego efektu. O dawce i formie kwasu foliowego zawsze jednak powinien decydować lekarz.